Περί ανθρώπινης κακίας

Κάτι οι γιορτές του Πάσχα, κάτι ο ντόρος που προκάλεσε ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου, μπήκα σε σκέψεις σχετικά με την έννοια της θρησκείας στην οργανωμένη της μορφή. Εδώ μια παρένθεση: Απορώ με το μέγεθος της ενασχόλησης των μέσων ενημέρωσης με τον μακαρίτη τέως Ποντίφικα. Δε λέω, ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εκτός του ότι είναι αρχηγός κράτους, εκπροσωπεί εκατομμύρια πιστών. Παρόλα αυτά, το να πέφτουν απανωτές αναρτήσεις στον ελληνικό ηλεκτρονικό τύπο καθώς και εκτενή ρεπορτάζ για τον αποδημήσαντα και - άκουσον άκουσον - για το πρωτόκολλο διαδοχής του, με αφήνει άφωνο. Δεν σχολιάζω περισσότερο.

Πίσω στο θέμα της θρησκείας, αναρωτιέμαι κατά πόσο μπορούμε όντως να υποστηρίζουμε ότι οι οργανωμένες θρησκείες είναι εξ ορισμού υπεύθυνες για τόσα δεινά της ανθρωπότητας όπως η καταπίεση και ο πόλεμος μεταξύ άλλων. Πολλοί αποδίδουν στο Ισλάμ την ιδιότητα μιας θρησκείας προορισμένης εξ αρχής να ωθεί τους πιστούς στον πόλεμο, λόγω της αναφοράς στον ιερό πόλεμο. Φυσικά, η ύπαρξη ριζοσπαστικών ισλαμιστικών ομάδων με στρατιωτική οργάνωση και δράση δίνει πόντους αξιοπιστίας στην πιο πάνω άποψη. Από την άλλη ο Χριστιανισμός έχει στην πλάτη του τις Σταυροφορίες, τους θρησκευτικούς πολέμους στην Ευρώπη μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών, σφαγές όπως εκείνη κατά τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου όπου με εντολή του Γάλλου βασιλιά σφαγιάστηκαν χιλιάδες Ουγενότοι (Διαμαρτυρόμενοι) στο Παρίσι. Φυσικά έχουμε την καταπίεση της διαφορετικής άποψης, και της επιστήμης με αποτέλεσμα τα βασανιστήρια και τη θανάτωση ανδρών και γυναικών από την Ιερά Εξέταση. Να σημειωθεί ότι διωγμούς "αιρετικών" έχουμε κατά τον Μεσαίωνα στις Αραβικές περιοχές, αλλά και στην Περσία καθώς και στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εξάλλου τα ιερά βιβλία του Ιουδαϊσμού είναι γεμάτα σφαγές, γενοκτονίες, σε βαθμό που να φέρνει στο μυαλό το Game of thrones. Από την άλλη οι Εβραίοι της Ευρώπης για αιώνες υπέστησαν διωγμούς με τραγικό αποκορύφωμα το Ολοκαύτωμα των Στρατοπέδων Συγκέντρωσης, ενώ τώρα το σιωνιστικό μέρος του Ισραήλ πραγματοποιεί γενοκτονία και εθνοκάθαρση στη Λωρίδα της Γάζας και στη Δυτική Όχθη. 

Δεν θα μακρηγορήσω με περισσότερα παραδείγματα θρησκευτικής βίας γιατί δεν νιώθω άνετα που απαριθμώ αποκρουστικά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Κάποια άλλη φορά θα αναφερθώ σε διώξεις αλλοθρήσκων από δυνάμεις Ινδουιστών και Βουδιστών.

Προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα. Πριν εμφανιστούν οι τρεις γνωστές μονοθεϊστικές θρησκείες, δεν γίνονταν πόλεμοι; Οι σφαγές και η υποδούλωση ανθρώπων, ακόμα και αμάχων, δεν προϋπήρχε; Στον Θουκυδίδη διαβάζουμε ότι οι Αθηναίοι ήθελαν να δικάσουν τον Αλκιβιάδη για βλασφημία με ποινή την θανάτωση. Θανάτωσαν τους νικητές στρατηγούς της ναυμαχίας στις Αργινουσες επειδή παραμέλησαν την ιερή τους υποχρέωση να περισυλλέξουν τους νεκρούς και να τους θάψουν σύμφωνα με τα έθιμα. Παρεμπιπτόντως κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο να γίνει λόγω τρικυμίας αλλά οι στρατηγοί δεν γλίτωσαν την εκτέλεση. Όποιος μελετήσει αρχαία ιστορία κάθε ηπείρου θα βρει αίμα και δάκρυα. 

Εξάλλου και όλες οι επαναστάσεις είναι - ας μην κρυβόμαστε - σφαγές με σκοπό την ανατροπή του κοινωνικού κατεστημένου και τη δημιουργία μιας κοινωνίας με ειρήνη και αδελφοσύνη. Σαν τους Σταυροφόρους και τους μουσουλμάνους Γαζήδες που σφάζανε κηρύσσοντας την αγάπη την ελεημοσύνη και την ανεκτικότητα. Ο Ζαν Πωλ Μάρα παραπονιόταν που κάποιοι δεν καταλάβαιναν ότι μερικές χιλιάδες κεφάλια είναι αναγκαίο να κοπούν για χάρη της ελευθερίας και της αρετής.

Μπαίνω στον πειρασμό να ταχθώ ανεπιφύλακτα με την άποψη του Τόμας Χομπς ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κακός, βίαιος και μοχθηρός. Δεν θα το κάνω. Η ανθρώπινη ψυχή περιέχει και τον άγγελο αλλά και τον διάβολο. Ο άνθρωπος είναι ικανός τόσο για το μεγαλύτερο έγκλημα όσο και για την μεγαλύτερη αγαθοεργία. Τα θρησκευτικά βιβλία τα έγραψαν άνθρωποι, με πάθη και ελαττώματα, σε εποχές εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια πίσω. Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι τα ιερά βιβλία περιέχουν ιδέες με τις οποίες συμφωνώ και ιδέες που με βρίσκουν αντίθετο. Έχω ακούσει θεολόγους χριστιανούς και μουσουλμάνους να εξηγούν πως τα περισσότερα γραπτά είναι γεμάτα συμβολισμούς και κακώς πολλοί τα παίρνουν στην κυριολεξία. Από τη μεριά μου θα προσθέσω ότι δεν είναι ανάγκη να ακολουθούμε κατά γράμμα κάτι που γράφτηκε από άνδρες περιορισμένου μορφωτικού επιπέδου πριν από χιλιάδες χρόνια. Αν στον 21ο αιώνα υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν το διαζύγιο ανήθικο και την άμβλωση αμαρτία, δεν φταίει το βιβλίο αλλά τα αρρωστημένα τους μυαλά. Οι άνθρωποι ακόμα και αν δεν υπήρχαν θρησκείες, κράτη, ιδεολογίες ακόμα και οπαδικές διαφορές, θα επινοούσαν άλλες αφορμές για ξύλο και μακελειό. Λυπάμαι αλλά έτσι φαίνεται.

ο Τοποτηρητής