Η Καρδιά του Σκότους - του Τζόζεφ Κόνραντ (μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Δώμα 2023)

 

Πάει καιρός που ήθελα να γράψω για το βιβλίο αυτό. Φοβόμουν πως είναι αδύνατο να μιλήσω για ένα τέτοιο βιβλίο και ακόμα διατηρώ μια επιφύλαξη κατά πόσο κάτι τέτοιο είναι δυνατό - από εμένα τουλάχιστον. Επιλέγω να γράψω παρόλα αυτά για τον απλό λόγο πως είναι ότι πιο συγκλονιστικό έχω διαβάσει φέτος.

Το έγραψε ο Τζόζεφ Κόνραντ, ένας Πολωνός εμιγκρές εγκατεστημενος στη Μεγάλη Βρετανία και για χρόνια ναυτικός. Ο Κόνραντ έγραψε όλα τα έργα του στα αγγλικά, δηλαδή σε μια γλώσσα διαφορετική από τη μητρική του, κάτι που, αν μη τι άλλο, εντυπωσιάζει. Το βιβλίο, μια νουβέλα, γράφτηκε λίγο πριν τη μετάβαση από τον 19ο αιώνα στον 20ο• στα απόνερα της βικτωριανής εποχής και ενώ ήδη έχουν ξεκινήσει να μπαίνουν οι βάσεις για την είσοδο του μοντερνισμού στα πράγματα. Το καταλαβαίνει ο προσεκτικός αναγνώστης και η προσεκτική αναγνώστρια παρατηρώντας την τεχνική του εγκιβωτισμού, δηλαδή ένταξη της αφήγησης σε επιπλέον αφήγηση. Από την άλλη, συχνά συναντούμε τρόπους που παραπέμπουν στο πομπώδες καθώς και σε αναφορές σε ηθικές αξίες που παραπέμπουν σε αναφορές στη βρετανική λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

Σε κάθε περίπτωση, ενώ πρόκειται για απαιτητικό ανάγνωσμα, με λόγο πυκνό νοηματικά αλλά και εικονποιητικα, αισθάνεσαι την ανάγκη να μην το παρατήσεις, να συνεχίσεις την ανάγνωση. Έστω και αν πρόκειται για καταβύθιση στις πιο μαύρες, ακόμα και επικίνδυνες περιοχές του ανθρώπινου ψυχισμού, όπου κρύβονται ένστικτα έτοιμα να ξυπνήσουν αν βρεθεί ο άνθρωπος σε καταστάσεις οριακές σωματικά, πνευματικά και ψυχικά. Και φυσικά με συνέπειες τρομακτικές όσο και απίστευτες.

Στο βιβλίο αυτό βασίστηκε πολύ χαλαρά το αριστούργημα της κινηματογραφικής τέχνης Αποκάλυψη Τώρα του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Απλά η ταινία εκτυλίσσεται στην περίοδο του πολέμου του Βιετνάμ, ενώ στο βιβλίο η ιστορία τοποθετείται στην Αφρική, στο Βελγικό Κονγκό με αποικιοκράτες εμπόρους και τυχοδιώκτες να αποκτηνωνονται μέσα στην υγρή και πυκνή ζούγκλα. Το κοινό σημείο, κομβικής σημασίας είναι το πλοιάριο που πλέει σε ποτάμι αφιλόξενο όσο και η ζούγκλα την οποία διασχίζει.

Η μετάφραση είναι καταπληκτική δεδομένου του δύσκολου υλικού πάνω στο οποίο κλήθηκε να δουλέψει. Είναι ένα αληθινό αριστούργημα που αξίζει να διαβάζεται σε κάθε περίοδο από απαιτητικούς αναγνώστες και απαιτητικές αναγνωστριες.

ο Τοποτηρητής

«Τι κωμικό πράγμα που είναι η ζωή — αυτή η μυστηριώδης επιστράτευση άπονης λογικής για έναν μάταιο σκοπό. Το πολύ-­πολύ που μπορείς να ελπίζεις να αποκομίσεις είναι μια κάποια γνώση του εαυτού σου — η οποία έρχεται πολύ αργά. Μια σοδειά ανεξίτηλης πίκρας. Έχω παλέψει με το θάνατο. Είναι ο πιο πεζός αγώνας που μπορεί κανείς να φανταστεί. Διε­ξάγεται μέσα σ’ ένα ασχημάτιστο γκρίζο, όπου δεν υπάρχει τίποτα κάτω απ’ τα πόδια σου, ούτε γύρω σου, ούτε θεατές, ούτε οχλαγωγία, ούτε δόξα, ούτε η μεγάλη επιθυμία για νίκη, ούτε ο μεγάλος φόβος της ήττας, μόνο μια αρρωστιάρικη ατμόσφαιρα χλιαρού σκεπτικισμού, χωρίς καν πολλή πίστη στο δίκαιο του αγώνα σου, κι ακόμα λιγότερο σ’ εκείνο του αντιπάλου σου. Αν η ύστατη σοφία παίρνει αυτή τη μορφή, τότε η ζωή είναι ακόμα μεγαλύτερο αίνιγμα απ’ όσο νομίζουμε. Βρέθηκα μια ανάσα από την τελευταία ευκαιρία ν’ αποφανθώ γι’ αυτό το αίνιγμα, και ανακάλυψα ταπεινωμένος πως, μάλλον, δεν είχα τίποτε να πω. Γι’ αυτό υποστηρίζω ότι ήταν τόσο αξιο­πρόσεχτος άνθρωπος ο Κουρτς. Γιατί εκείνος είχε κάτι να πει. Και το είπε».

(από το οπισθόφυλλο)