Χθες βρεθήκαμε στο Βιβλιοπωλείο - Καφέ Σιμούν σε μια εκδήλωση που άφησε ισχυρό αντίκτυπο στον νου μου και, μαντεύω, στον νου των περισσοτέρων όσων παραβρέθηκαν. Επρόκειτο για την παρουσίαση μιας νέας έκδοσης των πολύ σπουδαίων Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, έναν τόμο με τίτλο "Εισαγωγή στην ποίηση του Καρυωτάκη - Επιλογή κριτικών κειμένων". Στην εκδήλωση μίλησαν με αφορμή αυτό το βιβλίο ο κ. Βασίλης Μακρυδήμας, διδάκτωρ Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η κ. Έλλη Φιλοκύπρου, καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και επιστημονική επιμελήτρια του τόμου και ο κ. Νάσος Βαγενάς, ομότιμος καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής της σειράς Θεωρία και Κριτική της Λογοτεχνίας. Την εκδήλωση συντόνισε η αρχαιολόγος κ. Αθηνά Κωνσταντάκη.
Ο κ. Μακρυδήμας πήρε πρώτος τον λόγο αναλαμβάνοντας την παρουσίαση του περιεχομένου του βιβλίου. Πρόκειται για επιλογή κριτικών αποτιμήσεων - θετικών και αρνητικών - του έργου του Κώστα Καρυωτάκη από την εποχή που ακόμη ζούσε, μέχρι τα πλέον πρόσφατα χρόνια. Μας εξήγησε ο κ. Μακρυδήμας τα χαρακτηριστικά σύμφωνα με τα οποία μπορεί κανείς να ομαδοποιήσει τις κριτικές πάνω στον Καρυωτάκη, βάσει κυρίως τον ερμηνευτικών εργαλείων τα οποία έκανε χρήση ο εκάστοτε λογοτεχνικός κριτικός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αξιοποίηση των βιογραφικών στοιχείων του ποιητή, μια ερμηνευτική σχολή με οπαδούς, καθώς και πολέμιους. Σύμφωνα με αυτή την σχολή οφείλουμε να γνωρίζουμε στοιχεία για τη ζωή και τις προσωπικές εμπειρίες ενός λογοτέχνη ώστε να είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε το έργο του. Παρά τις ενστάσεις του κ. Μακρυδήμα - αλλά και των επομένων ομιλητών - ο ίδιος παραδέχτηκε πως δεν θα ήταν δυνατό να αγνοηθεί στην αλίευση των κριτικών σημειωμάτων αυτή η σχολή μιας και καλώς ή κακώς κατέχει ικανό ποσοστό επί του συνόλου.
Μάθαμε, επίσης, πως ενώ από νωρίς η ποίηση του Καρυωτάκη αντιμετωπίστηκε μάλλον αρνητικά, με μεγάλη εξαίρεση τον Τέλλο Άγρα, μεταπολεμικά το κλίμα άρχισε να αντιστρέφεται, αν και με κάποια καθυστέρηση. Λόγου χάρη, η αριστερή διανόηση αρχικά τον αντιμετώπισε ως παρακμιακό ποιητή και τον απέρριψε. Στη δεκαετία του 1960 ο Καρυωτάκης επανανακαλύφτηκε και ξαναδιαβάστηκε, κάτι στο οποία συνετέλεσε και η συγκεντρωτική έκδοση των απάντων του από τον Γ. Π. Σαββίδη, και πλέον σήμερα, σχεδόν εκατό χρόνια μετά την αυτοκτονία του, αναγνωρίζεται ως ένας από τους κορυφαίους του ελληνικού ποιητικού κανόνα για τον εικοστό αιώνα.
Η κ. Φιλοκύπρου προτίμησε αντί του μονολόγου, την συζήτηση με τον κ. Μακρυδήμα με την μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων. Σε αυτή τη φάση της εκδήλωσης καταλάβαμε τον όγκο της βιβλιογραφίας την οποία χρειάστηκε να ερευνήσει, να διαβάσει, να εξετάσει και να αποτιμήσει. Τόνισε πως επέλεξε τα σαράντα τέσσερα κείμενα με κριτήριο την δυνατότητα της παρουσίασης της κριτικής αποτίμησης της ποίησης του Κώστα Καρυωτάκη όπως εκδηλώθηκε στην πάροδο του χρόνου. Έγινε αντιληπτό πως οι κριτικές, θετικές και αρνητικές, στην ουσία πραγματοποιούν έναν διάλογο, μια γόνιμη ανταλλαγή επιχειρημάτων και απόψεων.
Ο κ. Βαγενάς από την πλευρά του προτίμησε να επιχειρηματολογήσει πάνω στο φαινόμενο των ερμηνευτικών σφαλμάτων στα οποία έχουν υποπέσει έγκριτοι κριτικοί λογοτεχνίας κατά την αποτίμηση του έργου ποιητών, και στο πως αυτά τα σοβαρά, όπως επεσήμανε, σφάλματα γίνονται δεκτά άκριτα, λόγω του κύρους των κριτικών, και αναπαράγονται ως ορθά. Στην επιχειρηματολογία του ο κ. Βαγενάς, μας παρουσίασε την μεροληπτική οπτική, εξαιτίας της οποίας, ο Γιώργος Σεφέρης απορρίπτεται ως εθνοκεντρικός και συντηρητικός, ενώ ο Κώστας Καρυωτάκης υμνείται ως υπερεθνικός και μοντερνιστής. Φυσικά, στόχος του κ. Βαγενά δεν ήταν να θίξει το κύρος της ποίησης του Καρυωτάκη, σε καμία περίπτωση. Δεν είμαι σε θέση να παρουσιάσω την επιχειρηματολογία του κ. Βαγενά, εντούτοις δηλώνω εμβρόντητος από την αμείλικτη σαφήνεια και ευθύβολη επιλογή τεκμηρίων από την πλευρά του αξιοσέβαστου δασκάλου, καθώς και τη ζηλευτή διαύγεια των επιχειρημάτων του.
Με λίγα λόγια ήταν μια λογοτεχνική βραδιά που άξιζε την παρουσία όλων. Όχι τίποτε άλλο, αλλά ευτυχώς που έρχονται κάποιοι άνθρωποι με γνώση του αντικειμένου και αγάπη γι' αυτό περισσότερο και λιγότερο για τον εαυτό τους. Έτσι, μεταξύ άλλων, εκπαιδευόμαστε κι εμείς ως αναγνώστες αλλά και ως θεατές και ακροατές. Εις έτι περαιτέρω.
ο Τοποτηρητής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου